Liệu Chúc Do Thuật Có Thể Giúp Con Người Trường Sinh?

Trong dòng chảy lịch sử văn hóa Á Đông, Chúc Do Thuật luôn là chủ đề gây tranh cãi với những tuyên bố về khả năng kéo dài tuổi thọ. Tương truyền từ thời Chiến Quốc, bộ môn này kết hợp giữa đạo dẫn khí công, bùa chú và dược liệu đặc biệt, được các đạo sĩ coi như "chìa khóa vàng" để đạt tới cảnh giới "thoát xác phi thăng". Nhưng liệu những ghi chép trong cổ tịch có phản ánh đúng sự thật?

Theo nghiên cứu của Viện Hán Nôm Hà Nội, bản thảo "Chúc Do Kinh" từ triều Lê mô tả chi tiết 108 thức vận khí kết hợp với 72 loại thảo mộc hiếm. Điểm đặc biệt là mỗi bài tập đều yêu cầu thực hiện vào khung giờ Tý - Ngọ - Mão - Dậu, thời điểm được cho là "giao thời âm dương". GS Trần Văn Kiệm (Đại học Y Dược TP.HCM) nhận định: "Cơ chế đồng bộ nhịp sinh học này trùng khớp với phát hiện mới về telomere - yếu tố quyết định lão hóa tế bào".

Tuy nhiên, thực nghiệm y học hiện đại lại vẽ nên bức tranh phức tạp hơn. Năm 2019, nhóm chuyên gia Đại học Kyoto đã phân tích 3 mẫu "trường sinh đan" chế theo công thức Chúc Do Thuật. Kết quả cho thấy hàm lượng thủy ngân và asen vượt ngưỡng an toàn 40-60 lần, giải thích hiện tượng "thăng thiên" đột ngột của nhiều đạo sĩ xưa. PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương (Viện Dược liệu) cảnh báo: "Không thể phủ nhận giá trị dưỡng sinh trong các bài tập hô hấp, nhưng việc lạm dụng dược liệu độc tính cao là con dao hai lưỡi".

Góc nhìn nhân chủng học lại hé lộ những bí ẩn thú vị. Tại vùng núi Tây Bắc Việt Nam, cộng đồng người Dao vẫn lưu truyền nghi thức "Tẩy tủy kinh" - phiên bản địa phương của Chúc Do Thuật. Bà Lý Thị Mơ (78 tuổi, Lào Cai) chia sẻ: "Từ nhỏ đã được học cách hít thở theo tiếng sáo môi, mỗi sáng dậy dùng 9 loại lá tắm xông". Điều đáng nói là tỷ lệ người trên 90 tuổi ở đây cao gấp 3 lần mức trung bình toàn quốc.

Công nghệ sinh học phân tử đang mở ra hướng tiếp cận mới. Nghiên cứu đăng trên tạp chí Cell (2023) phát hiện 7 hợp chất trong bài thuốc "Thất tinh diên niên phương" (thuộc Chúc Do Thuật) có khả năng kích hoạt gen SIRT6 - "công tắc" trẻ hóa tế bào. Thử nghiệm trên chuột cho thấy nhóm được bổ sung chất này có tuổi thọ trung bình tăng 23%, nhưng vẫn cần thêm 5-7 năm để xác minh tính an toàn trên người.

Câu chuyện về lão đạo sĩ 132 tuổi Lý Thanh Vân (Trung Quốc) từng gây chấn động giới học thuật. Bằng phương pháp "Cửu chuyển hoàn đan" kết hợp thiền định và dược liệu, ông được cho là duy trì sức khỏe phi thường đến cuối đời. Tuy nhiên, phân tích ADN hậu thế cho thấy đột biến gen FOXO3 - yếu tố di truyền hiếm giúp chống lão hóa, khiến giả thuyết về tác dụng của Chúc Do Thuật thêm phần nghi vấn.

Trước ngưỡng cửa của y học tái tạo, có lẽ bí quyết trường sinh thực sự nằm ở sự hài hòa giữa tri thức cổ xưa và khoa học hiện đại. Như lời khuyên của danh y Hải Thượng Lãn Ông: "Dưỡng sinh như nuôi cá trong hồ, nước trong thì cá lớn, tâm tĩnh thì thân an". Dù Chúc Do Thuật chưa thể khẳng định là "chén thánh" trường sinh, nhưng những nguyên lý cân bằng âm dương, điều hòa khí huyết vẫn xứng đáng được kế thừa và phát triển.