Giấc Mơ Chiến Tranh Và Những Vết Hằn Tâm Lý

Trong căn phòng tối om, tiếng thở dốc của ông Lâm vang lên đứt quãng. Bàn tay gầy guộc với những vết chai sần siết chặt mép chăn, như muốn bấu víu vào thứ gì đó vô hình. Giấc mơ lặp lại y hệt đêm qua – tiếng máy bay gầm rú, mùi khét lẹt của thuốc súng, và cái khoảnh khắc người lính trẻ tuổi nằm bất động dưới chân ông, đôi mắt mở trừng trừng nhìn xuyên qua lớp bụi đất. Đã 50 năm trôi qua kể từ ngày chiến tranh kết thúc, nhưng những hình ảnh ấy vẫn đeo bám ông như một thước phim quay chậm không lối thoát.

Các nhà tâm lý học tại Đại học Quốc gia Hà Nội từng công bố nghiên cứu cho thấy 63% cựu binh Việt Nam gặp hội chứng rối loạn stress sau sang chấn (PTSD). Không chỉ dừng lại ở thế hệ trực tiếp cầm súng, những câu chuyện được truyền lại qua các thế hệ đã tạo nên hiệu ứng "chấn thương liên thế hệ". Bà Nguyễn Thị Mai, 42 tuổi ở Đà Nẵng, chia sẻ: "Tôi chưa từng bước qua vùng bom đạn, nhưng mỗi lần nghe tiếng pháo hoa đêm giao thừa, tim đập thình thịch như có ai đang rượt đuổi phía sau".

Hiện tượng này không chỉ tồn tại trong những gia đình có người tham chiến. Tại khu phố cổ Hội An, cậu sinh viên kiến trúc 19 tuổi Trần Quốc Đạt thường xuyên thức trắng vì những cơn ác mộng lạ lùng: "Trong mơ tôi thấy mình đang chạy qua con đường đầy xác xe tăng, nhưng khuôn mặt những người nằm đó lại là bạn bè cùng lớp". Các chuyên gia lý giải đây có thể là hệ quả của việc tiếp xúc quá nhiều với hình ảnh bạo lực qua phim ảnh và trò chơi điện tử, kết hợp với yếu tố di truyền từ tổn thương tập thể.

Trong phòng thí nghiệm thần kinh học tại TP.HCM, tiến sĩ Phạm Hồng Phước đang thử nghiệm liệu pháp "tái lập trình giấc mơ" sử dụng công nghệ thực tế ảo. Những bệnh nhân được đeo kính VR để trải nghiệm lại các kịch bản chiến tranh đã được chỉnh sửa, thay thế hình ảnh đau thương bằng những biểu tượng hòa bình. Kết quả bước đầu cho thấy 40% trường hợp giảm tần suất ác mộng sau 12 tuần điều trị.

Tuy nhiên, nhiều nhà văn hóa học cảnh báo về nguy cơ xóa nhòa ký ức lịch sử. Nhà nghiên cứu Lê Thanh Tùng nhấn mạnh: "Chúng ta cần học cách ôm lấy nỗi đau như một phần di sản, thay vì cố gắng xóa sổ nó. Những giấc mơ dù kinh hoàng đến đâu cũng chứa đựng bài học về sức mạnh sinh tồn".

Trên con đường làng ở Nghệ An, bà cụ 80 tuổi Nguyễn Thị Lý vẫn duy trì thói quen đốt nén hương mỗi đêm. "Ngày xưa khói lửa mịt mù, giờ khói hương thơm ngát. Cứ nghĩ thế mà lòng nhẹ đi đôi chút" – bà cười hiền, đôi mắt nheo lại như đang cố giấu đi lớp sương mờ của quá khứ. Có lẽ sự hòa giải thực sự không nằm ở việc quên đi, mà là học cách mang theo những mảnh vỡ ký ức mà vẫn bước tiếp.

Giữa lúc công nghệ ngày càng can thiệp sâu vào đời sống tinh thần, ranh giới giữa trị liệu và xuyên tạc lịch sử trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Những giấc mơ chiến tranh, dù là nỗi ám ảnh hay thông điệp từ quá khứ, cuối cùng vẫn đặt ra câu hỏi lớn: Làm thế nào để gánh vác di sản đau thương mà không trở thành tù nhân của chính ký ức?