Lễ Cầu May Đầu Năm Nét Đẹp Văn Hóa Việt

Từ bao đời nay, nghi thức cầu may đầu năm đã trở thành mạch ngầm chảy trong tâm thức người Việt. Không đơn thuần là hành động tín ngưỡng, đây còn là dịp để các thế hệ gắn kết và lưu giữ những giá trị tinh thần độc đáo.

Theo ghi chép từ các cụ cao niên ở làng Đường Lâm, Hà Nội, tục lệ này bắt nguồn từ thời Vua Hùng dựng nước. Người xưa quan niệm rằng những ngày đầu xuân là thời khắc "đất trời giao hòa", lòng thành dâng lên tổ tiên sẽ được đáp lại bằng phúc lành trọn năm. Mâm lễ vật tuy giản dị với hương hoa, trái cây nhưng ẩn chứa triết lý "tâm sáng lộc về" được truyền qua 18 đời nghệ nhân tạc tượng ở Phú Thọ.

Miền Bắc nổi tiếng với phong tục xin chữ đầu năm tại Văn Miếu Quốc Tử Giám. Cụ đồ Nguyễn Văn Sửu (82 tuổi) chia sẻ: "Nét bút đầu xuân phải chứa đựng khí phách của rồng tiên, mỗi con chữ là lời chúc kết tinh từ tấm lòng". Trong khi đó, người Huế lại chuộng nghi thức thả hoa đăng trên sông Hương, ánh sáng lung linh hòa cùng điệu hò mái nhì tạo nên bức tranh tâm linh sống động.

Cộng đồng người Hoa ở Chợ Lớn mang đến sắc thái riêng với lễ cúng Ngọc Hoàng Thượng Đế. Bà Trần Thị Mai (chủ tiệm vàng Triệu Phát) tiết lộ: "Chiếc bánh tổ nướng trên lò than củi phải đủ 9 lớp vỏ, tượng trưng cho sự viên mãn". Điều thú vị là giới trẻ Sài Gòn ngày nay sáng tạo cách cầu may qua việc trồng cây lộc vừng mini, kết hợp giữa truyền thống và xu hướng sống xanh.

Các chuyên gia văn hóa chỉ ra 3 yếu tố làm nên sức sống bền bỉ của phong tục này. Thứ nhất là tính cộng đồng khi cả gia tộc cùng chuẩn bị lễ vật. Thứ hai là sự giao thoa giữa Phật giáo, Nho giáo và tín ngưỡng dân gian. Cuối cùng chính là khả năng thích ứng với đời sống hiện đại, như việc ứng dụng công nghệ số hóa trong quản lý đền chùa hay livestream nghi lễ cho kiều bào xa xứ.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những quan niệm cần điều chỉnh. TS. Lê Minh Đức (Viện Nghiên cứu Văn hóa) cảnh báo: "Việc đốt vàng mã quá mức không chỉ ô nhiễm môi trường mà còn làm biến tướng giá trị tâm linh". Thay vào đó, nhiều địa phương khuyến khích hình thức "cầu may xanh" bằng cách trồng cây phúc lộc hoặc tặng sách cho trẻ em nghèo.

Câu chuyện về cụ bà Nguyễn Thị Mơ (104 tuổi, Ninh Bình) khiến nhiều người xúc động. Dù đã bán hết ruộng vườn để xây cầu cho dân làng, cụ vẫn giữ thói quen dậy từ tờ mờ sáng ngày mùng 1 Tết, tự tay gói những chiếc bánh chưng nhỏ làm lễ vật. "Lộc lớn nhất là được thấy con cháu sum vầy", cụ cười hiền hậu bên khói hương trầm ấm áp.

Nhìn rộng ra, nghi lễ đầu năm đang trở thành cầu nối văn hóa quốc tế. Năm 2023, lễ hội đền Gióng đón 15 đoàn khách nước ngoài tham gia. Anh Thomas (du khách Pháp) hào hứng: "Tôi đã học cách viết chữ Thọ bằng bút lông và cảm nhận được năng lượng đặc biệt từ không gian thiêng này".

Trong dòng chảy hội nhập, việc gìn giữ tinh hoa truyền thống cần sự chung tay của cả xã hội. Từ những lớp dạy thư pháp miễn phí ở làng cổ đến dự án số hóa di sản của sinh viên Bách khoa, mỗi hành động nhỏ đều góp phần thổi hồn vào phong tục nghìn năm. Như lời ca dao xưa: "Mồng một thì đi lễ chùa/Mồng hai giỗ mẹ mồng ba thầy bói" - đó chính là sợi chỉ đỏ kết nối quá khứ với hiện tại, để nét đẹp cầu may đầu xuân mãi tỏa sáng trong kho tàng văn hóa Việt.