Phong Tục Để Thùng Trắng Úp Ngược Trước Cửa Ở Nông Thôn Việt Nam

Tại nhiều ngôi làng cổ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam, người ta thường bắt gặp hình ảnh chiếc thùng nhựa màu trắng được úp ngược trước ngưỡng cửa nhà. Tập tục này không chỉ là nét văn hóa độc đáo mà còn ẩn chứa những quan niệm tâm linh sâu sắc, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Theo lời kể của các cụ cao niên ở làng Đông Hội (Hải Dương), việc đặt thùng úp ngược có nguồn gốc từ tục lệ xua đuổi tà ma. Người xưa quan niệm rằng khoảng không gian trước cửa nhà là nơi dễ bị các thế lực âm binh xâm nhập. Chiếc thùng trắng khi úp xuống đất tạo thành "chiếc bẫy vô hình", nơi các linh hồn lang thang sẽ bị mắc kẹt do không thể phân biệt được phương hướng trong môi trường phản quang của vật dụng này.

Màu trắng của chiếc thùng được lựa chọn kỹ lưỡng do mang ý nghĩa tẩy uế trong văn hóa Á Đông. Nghệ nhân Lê Văn Tụ (72 tuổi) tại làng gốm Bát Tràng chia sẻ: "Trước kia dân làng dùng thùng gỗ sơn trắng, nay đổi sang thùng nhựa cho tiện nhưng vẫn giữ nguyên quy tắc. Cứ mỗi dịp cuối tháng âm lịch, mọi nhà lại thay thùng mới để đảm bảo năng lượng thanh tịnh".

Cách bài trí này còn tuân theo nguyên tắc phong thủy đặc biệt. Thùng được đặt chính giữa lối ra vào, cách mép cửa đúng 3 tấc (khoảng 30cm) tượng trưng cho tam tài thiên-địa-nhân. Vị trí này được cho là giúp hút sinh khí từ trời đất, đồng thời ngăn chặn các luồng khí xấu xoáy vào nhà. Nhiều gia đình còn đổ vào thùng một lớp muối hạt mỏng - vật phẩm có khả năng trừ tà theo quan niệm dân gian.

Trong nghiên cứu điền dã năm 2019, nhóm chuyên gia văn hóa học phát hiện 78% hộ gia đình tại 3 làng cổ thuộc tỉnh Hưng Yên vẫn duy trì tập tục này. Điều thú vị là 34% người trẻ dưới 30 tuổi thừa nhận tuy không hiểu rõ ý nghĩa nhưng vẫn thực hiện theo như một thói quen văn hóa. Bà Nguyễn Thị Hồng, chủ nhà hàng homestay ở làng Nôm (Hưng Yên), cho biết: "Khách Tây rất tò mò về chiếc thùng úp ngược, có người còn chụp ảnh đăng lên mạng xã hội khiến làng tôi nổi tiếng bất ngờ".

Tuy nhiên, tập quán này cũng gây ra những tranh cãi nhất định. Một số nhà nghiên cứu tôn giáo cho rằng đây là biến thể của hủ tục mê tín, cần được bài trừ. Trái lại, GS.TS Trần Quang Đức (Viện Nghiên cứu Văn hóa) nhận định: "Cần phân biệt rõ giữa mê tín dị đoan và tín ngưỡng dân gian. Những tập tục như thế này phản ánh tư duy ứng xử với tự nhiên của cha ông, là di sản phi vật thể cần được gìn giữ".

Hiện nay, biến thể của tập tục này xuất hiện ở nhiều đô thị. Thay vì thùng nhựa, người ta dùng chậu cây cảnh úp ngược hoặc vật trang trí hình chiếc thùng cách điệu. Dù hình thức có thay đổi, nhưng cốt lõi vẫn là mong muốn bảo vệ không gian sống - minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại.