Bạch Thuật và Hắc Thuật: Cuộc Chiến Trong Bóng Tối Của Người Mường

Tại vùng núi phía Bắc Việt Nam, nơi những dải mây trắng ôm lấy triền đồi như tấm khăn voan của thiếu nữ, cộng đồng người Mường vẫn lưu truyền câu chuyện về hai dòng pháp thuật đối nghịch. Người già trong bản thường dặn con cháu không được đi lạc vào khu rừng thiêng sau núi Cẩm Thủy khi hoàng hôn buông - nơi được cho là cửa ngõ thông giữa thế giới người sống và linh giới.

Theo sử sách khắc trên lá bồ đề của thầy mo Lý Văn Sơn (92 tuổi), tổ tiên người Mường từng có 12 dòng họ phù thủy. Trong số đó, dòng họ Đèo nắm giữ bạch thuật chuyên chữa bệnh bằng lá thuốc và khúc hát then, còn dòng họ Quách bị nguyền rủa vì mê muội theo đuổi hắc thuật. "Có đêm trăng khuyết, tôi thấy bà Quách Thị Lài đứng giữa bãi lau dùng móng tay đen kịt vẽ vòng tròn máu. Con mèo đen ngồi trên vai bà phát ra tiếng cười như trẻ con", cụ Sơn kể lại với đôi mắt nheo lại như thể đang nhìn thấu quá khứ.

Năm 1993, sự kiện "ma trói" tại bản Nà Pậu khiến cả vùng chấn động. Những người đi rừng bỗng dưng ngã vật ra đất, tay chân co quắp như bị vô hình trói chặt. Thầy mo Đèo Văn Út khi ấy đã dùng nghi thức "cắt chỉ âm dương" - đốt 9 ngọn đèn dầu lạc xếp thành hình bát quái, tay cầm chuông đồng khua 3 tiếng một. "Phải đợi đến khi sương mù tan hết mặt trời chiếu thẳng vào giữa vòng tròn, sợi chỉ vô hình mới đứt", ông Út giải thích trong buổi phỏng vấn năm 2001.

Tuy nhiên, không phải lúc nào bạch thuật cũng chiến thắng. Ở bản Hua Tát có câu chuyện về cô gái trẻ Hà Thị Lan bị hắc thuật "ếm bùa tình". Sau khi từ chối lời cầu hôn của thầy phù thủy trẻ dòng Quách, cô bỗng mắc chứng bệnh lạ: ban ngày thì lờ đờ như người mất hồn, đêm đến lại hát vang những bài ca bằng thứ ngôn ngữ chưa từng nghe thấy. Gia đình phải nhờ đến thầy mo dòng Đèo thực hiện nghi lễ "gọi hồn qua ba ngọn núi", dùng trứng gà so lăn 7 vòng quanh giường ngủ kết hợp bài trừ tà bằng nước ngâm 7 loại hoa rừng.

Những năm gần đây, sự xâm lấn của văn hóa hiện đại khiến các nghi thức cổ dần mai một. Tuy vậy, tại lễ hội "Xên bản" hàng năm, người ta vẫn thấy các thầy mo cao tuổi dựng lên "cổng trời" bằng tre nứa, treo những bùa trừ tà hình tam giác có viết chữ Nôm bằng mực nghệ. Bà Lò Thị Hoa (68 tuổi), người cuối cùng còn giữ bí quyết nấu "rượu mắt quỷ" từ 13 loại rễ cây, tâm sự: "Bọn trẻ bây giờ không tin ma thuật nữa, nhưng khi đêm xuống, tiếng khèn gọi hồn vẫn vang qua các triền núi".

Khoa học hiện đại từng cố gắng lý giải những hiện tượng này. Năm 2017, nhóm nghiên cứu Đại học Y Hà Nội phát hiện trong các loại "lá bùa" của thầy mo có chứa thành phần alkaloid giống cây cà độc dược, giải thích cho hiệu ứng gây ảo giác. Nhưng làm sao cắt nghĩa được chuyện ông Đèo Văn Tú ở bản Mường Vang có thể dùng nắm muối rang nóng chữa khỏi chứng "giun chui ống mật" cho 7 bệnh nhân chỉ trong một đêm?

Sự tồn tại song hành của bạch thuật và hắc thuật như hai mặt của đồng xu, phản chiếu quan niệm âm dương trong văn hóa Việt cổ. Trong căn nhà sàn lợp lá cọ của thầy mo cuối cùng dòng họ Đèo, chiếc trống đồng bịt da hổ vẫn được giữ gìn cẩn thận. Tiếng trống ấy từng vang lên trong lễ trừ tà năm 1954, khi cả bản bị dịch sốt rét bí ẩn. Người ta đồn rằng khi chiếc trống này biến mất, cánh cửa giữa hai thế giới sẽ mở toang...