Bói Toán Xăm Quẻ Trên Đường Phố Có Vi Phạm Pháp Luật Không?

Trong những năm gần đây, hình ảnh những người bày biện dụng cụ bói toán trên vỉa hè đã trở nên quen thuộc tại nhiều đô thị Việt Nam. Hoạt động này thường thu hút sự tò mò của một bộ phận người dân, đặc biệt là giới trẻ. Tuy nhiên, ít ai đặt câu hỏi: Liệu việc xem bói bằng hình thức rút quẻ, bói bài trên đường phố có vi phạm pháp luật?

Theo quy định tại Điều 5 Nghị định 144/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, hành vi "tổ chức hoạt động mê tín dị đoan" có thể bị phạt tiền từ 1-3 triệu đồng. Tuy nhiên, việc giải thích thế nào là "mê tín dị đoan" vẫn còn nhiều tranh cãi. Một số chuyên gia pháp lý cho rằng, nếu hoạt động bói toán chỉ dừng lại ở mức độ giải trí, không gây ảnh hưởng đến trật tự công cộng hoặc lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì khó bị xử phạt.

Thực tế ghi nhận tại TP.HCM cho thấy, nhiều trường hợp bị xử phạt chủ yếu do vi phạm quy định về trật tự đô thị. Bà Nguyễn Thị Hoa (quận 1) từng bị phạt 750.000 đồng vì bày bán đồ bói toán chiếm dụng lòng đường. Trong khi đó, ông Lê Văn Tú (Đà Nẵng) lại bị khởi tố hình sự năm 2022 do dùng thủ đoạn "nhập đồng giả" để chiếm đoạt 300 triệu đồng từ khách hàng.

Một góc nhìn thú vị đến từ TS. Phạm Quang Minh (Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội): "Pháp luật Việt Nam hiện không có điều khoản nào trực tiếp cấm hành nghề bói toán. Vấn đề nằm ở cách thức tổ chức và hậu quả phát sinh." Ông chỉ ra rằng nhiều nước như Singapore hay Thái Lan đã có quy định cấp phép cho các dịch vụ tâm linh, tạo ra khuôn khổ pháp lý rõ ràng.

Điều đáng lưu ý là Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) tại Điều 326 quy định về Tội lợi dụng các hoạt động mê tín, tín ngưỡng để chiếm đoạt tài sản. Mức phạt có thể lên đến 10 năm tù nếu giá trị tài sản chiếm đoạt trên 500 triệu đồng. Năm 2021, TAND tỉnh Bình Dương đã xét xử một vụ án mà bị cáo dùng chiêu thức "giải hạn" để lừa hơn 2 tỷ đồng.

Từ góc độ văn hóa, PGS.TS Trần Thị Thu Lương (Viện Nghiên cứu Văn hóa) nhận định: "Bói toán tồn tại như một hiện tượng xã hội có tính lịch sử. Thay vì cấm đoán cứng nhắc, cần có hướng dẫn để người dân phân biệt giữa tín ngưỡng dân gian và hành vi lợi dụng." Bà đề xuất mô hình quản lý theo hướng đăng ký hoạt động và minh bạch hóa quy trình.

Trên thực tế, nhiều thành phố đã áp dụng giải pháp "khu vực được phép" cho các hoạt động văn hóa truyền thống. Ví dụ điển hình là khu phố Tây ở Hà Nội, nơi các nghệ nhân có thể hành nghề xem chỉ tay, tử vi trong khuôn khổ quy định. Cách làm này vừa bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, vừa đảm bảo trật tự đô thị.

Đối với người dân, việc nâng cao hiểu biết pháp luật là yếu tố then chốt. Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP.HCM) khuyến cáo: "Khi tham gia bất kỳ hình thức bói toán nào, cần yêu cầu xem giấy phép hoạt động (nếu có), không cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm và đặc biệt cảnh giác với những lời đề nghị chuyển tiền."

Nhìn sang kinh nghiệm quốc tế, Hồng Kông (Trung Quốc) có quy định chi tiết về "Giấy phép bói toán đường phốc" với các điều kiện như không được sử dụng thiết bị điện tử, không quảng cáo thái quá. Trong khi đó, tại Nhật Bản, các thầy bói phải có chứng chỉ nghiệp vụ và chịu thuế thu nhập đầy đủ.

Trước xu hướng số hóa, nhiều "thầy bói online" đã xuất hiện trên mạng xã hội. Điều này đặt ra thách thức mới cho cơ quan quản lý trong việc kiểm soát hoạt động xuyên biên giới. Bộ Thông tin và Truyền thông đang xây dựng dự thảo nghị định quản lý các dịch vụ trực tuyến, trong đó có đề cập đến việc kiểm duyệt nội dung liên quan đến bói toán.

Câu chuyện về tính hợp pháp của bói toán đường phố phản ánh sự giao thoa phức tạp giữa pháp luật, văn hóa và nhu cầu xã hội. Giải pháp cân bằng có lẽ nằm ở việc xây dựng khung pháp lý mềm dẻo, kết hợp với giáo dục cộng đồng để hướng tới sự phát triển lành mạnh của các hình thức tín ngưỡng dân gian.