Tuổi Thơ Với Trò Bói Toán Bằng Xếp Giấy – Ký Ức Khó Quên

Những buổi chiều mưa lất phất ở làng quê Bắc Bộ, bọn trẻ chúng tôi thường túm tụm trong hiên nhà với món đồ chơi kỳ lạ - những tờ giấy màu được gấp thành hình thù kỳ bí. Đây không đơn thuần là trò tiêu khiển, mà là phiên bản "bói toán thu nhỏ" được lưu truyền qua nhiều thế hệ, thứ mà người lớn vẫn gọi là "bùa hộ mệnh giấy".

Cách thức thực hiện mê hoặc đến giản dị: từ tờ giấy học trò cũ nát, đôi bàn tay bé xíu của lũ nhóc biến hóa thành chú ếch xanh, con hạc trắng hay chiếc thuyền mũi cong. Mỗi nếp gấp đều ẩn chứa quy tắc riêng – đường chéo 45 độ tượng trưng cho hướng Đông Nam, nếp gấp đôi ứng với số chẵn, những hình tam giác chồng lên nhau như bậc thang dẫn vào thế giới tâm linh. Chúng tôi tin rằng cách xoay chiều tờ giấy khi gấp sẽ thay đổi vận mệnh, như câu chuyện về cậu bé Tùng năm nào gấp được hình con phượng hoàng rực lửa, sau này trở thành thủ khoa đại học.

Ký ức sống động nhất là hình ảnh bà nội tôi ngồi bên hiên gác, đôi tay nhăn nheo khéo léo xoắn tờ giấy điều thành bông hoa sen. Bà dạy: "Mỗi cánh hoa tương ứng với một quẻ trong kinh dịch, cháu gái cứ đếm theo nhịp thở mà gấp". Có lần tôi gấp liền 7 chiếc thuyền giấy thả xuống mương, chiếc duy nhất không chìm được cho là điềm may, quả nhiên hôm sau trúng tuyển đội văn nghệ trường.

Trò chơi này thực chất là phiên bản dân gian của thuật chiêm bốc, kết hợp giữa thuyết âm dương ngũ hành và kỹ thuật origami Nhật Bản. Các cụ già trong làng kể lại, xưa kia thầy phù thủy thường dùng 49 mảnh giấy vàng chế thành "cửu cung bát quái giấy" để trừ tà. Đến thập niên 90, nghi thức cầu kỳ ấy được đơn giản hóa thành trò chơi trẻ em, lưu giữ tinh hoa bói toán qua những nếp gấp hồn nhiên.

Khảo sát từ Viện Văn hóa Dân gian cho thấy 68% làng xã ven sông Hồng vẫn duy trì tập tục này, đặc biệt ở Hưng Yên và Bắc Ninh. Điều thú vị là mỗi vùng lại có biến thể riêng: trẻ em Hà thành thích gấp hình máy bay để "dự đoán tương lai", trong khi ở Ninh Bình lại chuộng hình con trâu đất - linh vật gắn với truyền thống cày cấy.

Nhìn từ góc độ tâm lý, GS. Lê Minh Đức (ĐH KHXH&NV) phân tích: "Việc gấp giấy kết hợp yếu tố ngẫu nhiên và sáng tạo giúp trẻ em phát triển tư duy hệ thống". Thực tế đã có không ết bạn trẻ thành đạt thừa nhận kỹ năng phân tích logic của họ được rèn giũa từ chính những lần "bói toán" bằng giấy thuở nhỏ.

Trong kỷ nguyên số hiện nay, trò chơi dân gian này đang được tái sinh dưới hình thức mới. Tại TP.HCM, nhóm bạn trẻ đã sáng chế ứng dụng AR (thực tế ảo tăng cường) cho phép scan các nếp gấp giấy để hiển thị lời giải mã 3D. Ở Hà Nội, quán cà phê "Gấp & Đoán" thu hút giới trẻ với workshop kết hợp nghệ thuật xếp giấy và tarot hiện đại.

Dẫu công nghệ có phát triển đến đâu, mùi giấy mới pha lẫn hương trầm trong căn bếp nhỏ, tiếng xào xạc của những tờ giấy bản mỏng tang vẫn là ký ức không thể thay thế. Như lời nghệ nhân Nguyễn Thị Hồng (72 tuổi, Hà Đông): "Cái hồn của bói toán xếp giấy nằm ở chỗ ta đối thoại với chính mình qua từng đường gấp, chứ không phải ở kết quả đúng sai". Đó có lẽ là bài học sâu sắc nhất từ trò chơi tưởng chừng đơn giản này.